THÔNG TIN

Tên gọi: Cây Sao Đen

Tên khác: Cây Sao, Mạy Khèn (Lào), Sao Cát, Sao Bã Mía, Sao Nghệ, Mạy Khen Hua

Tên khoa học: Hopea odorata

Họ thực vật: Dipterocarpaceae (Dầu)

Nguồn gốc: Cây có nguồn gốc từ Ấn Độ sau đó được du nhập và sử dụng ở nhiều nước nhiệt đới. Tại Việt Nam, loại cây này mọc tự nhiên trong các khu vực rừng rậm thuộc địa phận tỉnh phía Tây Nguyên và Nam bộ. Cũng có thể dễ dàng nhìn thấy loài cây này ở các thành phố. Tại Hà Nội, sao đen cũng được trồng tại phố Lò Đúc từ thế kỷ XX.

ĐẶC ĐIỂM

- Sao đen là giống cây gỗ lớn thân thẳng, tròn khuôn và có chiều cao khoảng 20 – 30m, đường kính thân từ 60-80cm. Tán cây nhỏ hình chóp, tỉa một cách rất tự nhiên, cành non và cuống lá có phủ lông. Một đặc điểm nổi bật để phân biệt giữa sao đen với các loại cây công trình khác đó là vỏ thân cây có màu đen, bên ngoài có những vết nứt sọc theo thớ, phần thịt gỗ bên trong có màu hơi đỏ.

- Lá sao đen hình mũi mác, thuôn dài và nhọn dần về phía đỉnh. Mặt trên của lá màu xanh bóng, mặt dưới mịn, có các gân chính nổi rõ, gân phụ mọc đối nhau. Sao đen là một điển hình cho các loại cây công trình ít rụng lá nên rất được ưa chuộng trồng trong các khu đô thị, thành phố lớn.

- Hoa cây sao đen màu trắng, thường mọc thành cụm lại với nhau, mỗi cụm hoa gồm có 11 – 12 nhánh, mỗi nhánh lại có từ 4 – 6 hoa nhỏ như hình ngôi sao và thường nở vào tháng 2 – 3 hằng năm.

- Quả sao đen có 2 cánh dài, mỗi cánh dài 5 – 6cm, bên ngoài có lông mịn. Lúc non quả sẽ có màu xanh nhạt, khi già thì chuyển sang màu nâu. Mỗi cánh dài 5-6cm. Tuy quả của cây cho ra với số lượng lớn nhưng 2 năm mới ra 1 lần và cho vào khoảng tháng 4 – 7 hằng năm.

- Sao đen có tốc độ sinh trưởng và phát triển khá nhanh (tăng trưởng đường kính thân trung bình năm là 1.1–14 cm/năm), thích hợp trồng ở những vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm có 2 mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. 

- Cây có sức sống mãnh liệt nên có thể chịu được nắng nóng và khô hạn lâu ngày. Nếu trồng cây sao đen ở vùng đất lạnh thì thông thường chúng sẽ phát triển với tốc độ vừa phải về chiều cao và đường kính. Tuy nhiên chúng sẽ ra hoa và đậu quả ít hơn so với các cây trồng ở những nơi ấm áp.

- Loại đất thích hợp nhất cho sự phát triển của cây là đất phù sa cổ, đất sét pha cát ở Đông Nam Bộ. Bên cạnh đó, sao đen cũng phát triển khá tốt ở những vùng đất đỏ bazan có độ pH từ 4,5 – 5. Cây ưa đất ẩm, chịu bóng khi còn non, nhưng từ năm 3 tuổi lại chuyển sang là loại cây ưa sáng. Tái sinh tự nhiên tốt ở các khu rừng có độ tán che nhẹ.

CÔNG DỤNG

- Hiện nay, cây sao đen thường xuất hiện nhiều ở công trình đô thị, xí nghiệp, nhà máy bởi với vai trò như một loại cây bóng mát, tạo cảnh quan cho không gian. Bởi cây có sức sống khỏe, phát triển với tốc độ nhanh nên nhanh tạo bóng, góp phần thanh lọc và điều hòa không khí cho khu vực. Với những công trình đô thị, công trình cảnh quan thiên nhiên lớn yêu cầu có bản vẽ thiết kế thì cây sao đen công trình chính là một trong những lựa chọn vô cùng thích hợp. Bởi nó sẽ tạo cho cảnh quan khu vực thêm sinh động và có tính thẩm mỹ cao.

- Gỗ cây Sao Đen là một loại thương phẩm rất có giá trị bởi không bị mối mọt hay các vấn đề nấm mốc xâm hại trong thời gian dài. Thông thường, chúng được sử dụng để dựng nhà, đóng đồ đạc gia đình, làm sàn nhà, tà vẹt,…Nhất là gia công đồ thủ công mỹ nghệ, đóng tàu thuyền và các phương tiện di chuyển trên sông nước.

- Bên cạnh đó, nhựa sao đen còn được sử dụng trong ngành công nghiệp sơn, vecni hay công nghiệp thuốc ảnh. Có rất nhiều bạn trẻ còn tỏ ra thích thú với quả sao đen và sử dụng chúng như một đạo cụ cực ” chất nghệ ” để chụp ảnh.

- Vỏ cây có vị chát, chứa nhiều tatin nên được sử dụng để chữa bệnh như viêm lợi, sâu răng rất hiệu quả. Thuốc được điều chế từ vỏ cây Sao Đen có khả năng làm cho răng lợi chắc khỏe và giảm khả năng bị rụng răng. Ở nhiều nơi, người dân còn sử vỏ cây sao đen để ăn với trầu ca hoặc cũng có thể dùng vỏ khô của cây để ngâm rượu hoặc sắc nước để ngậm. 

CÁCH CHĂM SÓC

- Cây cũng không yêu cầu phải chăm sóc quá tỉ mỉ. Thời gian đầu cần lưu ý nước tưới và bổ sung dinh dưỡng thường xuyên cho cây. Sau đó thì tiến hành làm cỏ và vun xới gốc mỗi năm từ 2 – 3 lần trong 3 năm đầu . Bạn có thể phát quang dọn cỏ và vun gốc vào thời điểm đầu và cuối mùa mưa. Khi cây được 8-10 năm tuổi thì nên tỉa thưa để mở tán cho cây.

- Phòng trừ sâu bệnh:

+ Phòng trừ bệnh thối cổ rễ cho cây con giống bằng thuốc Boocđô pha với nồng độ 0,5-1% phun 1 lít/m2

+ Sâu đục thân hại cây thì trực tiếp bắt hoặc dùng thuốc Malathion (Lythion-25WP) pha nồng độ 0,1% để phun 1 lít/5m2.

- Các trồng Sao Đen công trình: 

+ Cây Sao Đen được trồng phải là cây đạt đủ tiêu chuẩn. Khi vận chuyển cây sao đen thì ruột bầu phải ẩm, nhưng không được tưới đẫm nước sẽ làm cho ruột bầu quá mềm nhão. Xé bỏ bầu trước khi trồng, tránh làm vỡ hay biến dạng bầu.

+ Trộn đều đất trong hố, đào lỗ đặt bầu sao cho rễ và thần cây ngay thẳng ở giữa hố, mặt trên của bầu phải thấp hơn miệng hố 1-2cm và lấp đất xung quanh hố, nén chặt bầu và vun thêm đất mặt vào quanh gốc trên cổ rễ 2-3cm.

NHÂN GIỐNG

- Cây có thể nhân giống bằng hạt hoặc cành nhưng để thu được cây giống với chất lượng tốt nhất thì phương pháp ươm cây Sao Đen​ từ hạt được sử dụng phổ biến hơn cả. Khi quả của cây chín chuyển dần sang màu vàng và có xuất hiện những đốm nâu là có thể thu hoạch được. Thường thường người ta hay hái quả vào buổi sáng. Cũng giống như những cây họ Dầu, hạt của Sao Đen không giữ được thời gian lâu nên cần phải gieo ngay lập tức. 

- Trước khi gieo hạt cần phải loại bỏ được hết phần thịt quả, cắt bớt cánh chỉ để lại một đoạn dài từ 1 – 2 cm, ngâm vào trong nước lã từ 1 – 2 giờ và đem gieo. Chuẩn bị đất gieo, làm đất thành luống và tiến hành gieo với khoảng cách 15 cm. Đặt phần đầu hạt có cánh hướng lên trên rồi lấy lớp đất mịn phủ lên trên.

- Khi gieo hạt được từ 3 – 4 ngày hạt bắt đầu nảy mầm, tiến hành cho mầm vào bầu có kích thước rộng 14 – 15 cm, cao 15 – 20 cm. Do đặc tính ưa ẩm, ưa bóng nên cần phải che giàn cho cây. Thường xuyên tưới nước và chăm sóc cho cây trong giai đoạn trong vườn ươm.